Warmińsko-Mazurski Uniwersytet Młodego Odkrywcy 2.0: Grzyby do zadań specjalnych

poniedziałek, 1 maja 2017

Grzyby do zadań specjalnych - co mówią nam porosty?

Tytuł: Grzyby do zadań specjalnych - co mówią nam porosty?
Autor/wykonawca: dr Dariusz Kubiak

Zajęcia planowane w dniu 6. i 16. czerwca 2017 r.

Umiejscowienie w cyklu naukowym: hipotezy i planowanie badań, eksperymenty i obserwacje, wyciąganie wniosków.

Z alecany wiek uczestników: gimnazjum

Typ (forma) zajęć zajęcia terenowe (mała grupa 10-12 osób), zajęcia laboratoryjne (mała grupa),

Wprowadzenie
Jakość powietrza atmosferycznego ma ogromne znaczenie dla zdrowia i życia ludzi. Szczególnie zagrożone są osoby zamieszkujące w strefie stałego oddziaływania szkodliwych emisji. Zanieczyszczenia powietrza wywołują m.in. schorzenia układu oddechowego, krwionośnego i nerwowego, a także powodują raka. Wiele tego typu schorzeń może doprowadzić do śmierci. Przyjmuje się, że z powodu zanieczyszczenia powietrza umiera w Polsce ponad 40 tys. osób rocznie. Dlatego niezmiernie ważne jest monitorowanie jakości powietrza, którym oddychamy. Badaniem fizyko-chemicznych parametrów powietrza atmosferycznego zajmują się Inspektoraty Ochrony Środowiska. Nawet bardzo szczegółowe dane uzyskane za pomocą skomplikowanej aparatury nie dostarczą nam jednak odpowiedzi na pytanie w jakim stopniu zanieczyszczenia wpływają na nasze zdrowie. Możemy się o tym dowiedzieć obserwując inne organizmy, rosnące stale w naszym otoczeniu, i podobnie jak my, narażone na szkodliwy wpływ zanieczyszczeń. Należą do nich rosnące na korze drzew porosty. Ponieważ są one zwykle znacznie bardziej wrażliwe na zanieczyszczenia niż organizm człowieka, ich brak lub nagłe wymieranie powinien być dla nas sygnałem ostrzegawczym.
Oprócz bezpośredniej informacji o reakcji organizmu na związki toksyczne, nieustająca popularność bioindykacyjnych metod oceny środowiska wynika także z niskich kosztów, prostoty wykonania oraz zadowalającej i wielokrotnie potwierdzonej dokładności uzyskiwanych wyników.

Czy zaleca się uczniom wcześniejsze zapoznanie z tematem?
Ze względu na ograniczony wymiar czasowy zajęć sugeruje się przeprowadzenie przez nauczyciela krótkiej dyskusji poprzedzającej zajęcia UMO, wprowadzającej w problemy zanieczyszczenia powietrza.
Proponowane pytania:

Jakie znaczenie ma czyste powietrze (tlen) dla zdrowia i jakości życia człowieka?
Jakie są konsekwencje zdrowotne wdychania zanieczyszczonego powietrza?
Co jest przyczyną zanieczyszczenia powietrza?
Jak można wpłynąć (także osobiście) na poprawę czystości powietrza?

Cele (zajęć)
Celem zajęć jest zapoznanie uczniów z prostą metodą oceny różnorodności porostów epifitycznych, umożliwiającą waloryzację środowiska pod kątem jakości powietrza atmosferycznego. Zaprezentowana metoda zakłada, że różnorodność gatunkowa epifitów i ich pokrywanie wykazują ścisłą korelację z poziomem zanieczyszczeń atmosferycznych (lub szerzej stresem środowiskowym). Ma ona charakter znormalizowany i jest powszechnie stosowana (w wersji rozszerzonej) w wielu opracowaniach naukowych na całym świecie.

Zakładane efekty
Uczeń zna negatywne skutki oddziaływania zanieczyszczeń atmosferycznych na zdrowie i życie ludzi, rozumie potrzebę działań zmierzających do poprawy stanu środowiska, zna podstawy metodologii badań środowiskowych, rozwija aktywność poznawczą, rozwija emocjonalny stosunek do przyrody i kształtuje postawę proekologiczną.

Potrzebne materiały i pomoce dydaktyczne
Bardzo gruby papier lub tektura - 4 płaty o wielkości min. 60 x 20 cm, pinezki (tzw. tablicowe) - kilka sztuk, papier ksero - materiały pomocnicze i karty pracy dla uczniów, prosty kompas, taśma miernicza - 2-5 m.

Przebieg zajęć
Zajęcia w wymiarze 3 h realizowane w formie ćwiczeń laboratoryjnych (1h - Katedra Mykologii, sala 303) oraz warsztatów terenowych (2h - otoczenie budynku Collegium Biologiae).
Podczas pierwszej części zajęć uczniowie będą mieli możliwość zapoznania się z budową i biologią porostów na przykładzie wybranych, pospolitych gatunków (na poziomie mikro- i makroskopowym), pod kątem ich bioindykacyjnych właściwości.
W ramach drugiej części zaprezentowana zostanie technika dokonania oceny różnorodności porostów epifitycznych. Po wstępnej prezentacji przez prowadzącego uczniowie dokonają samodzielnie oceny zróżnicowania porostów w kilku kolejnych punktach na terenie kampusu uniwersyteckiego UWM w Olsztynie (transekt styczny do Alei Warszawskiej).
Uzyskane wyniki zostaną omówione przez prowadzącego i poddane wspólnej dyskusji.

Czy autor/wykonawca będzie mógł udzielić konsultacji po zajęciach w ramach Klubu Młodego Odkrywcy (internetowo) lub formie Żywej Biblioteki (konsultacje bezpośrednie lub internetowe)? - Tak

Polecana literatura do tematu
Materiały dla nauczyciela:

Co dalej? (zadania po zajęciach)
Zajęcia zapewnią uczniom wiedzę i umiejętności w zakresie umożliwiającym przeprowadzenie w przyszłości samodzielnie (lub pod opieką nauczyciela) prostych ocen środowiskowych otoczenia domu lub szkoły oraz porównanie uzyskanych wyników. Zaobserwowane różnice stanowić mogą podstawę dalszych rozważań nad przyczynami tego zjawiska.