Fascynujący świat pijawek

(Pijawka lekarska, fot. S. Czachorowski)

Tytuł: Fascynujący świat pijawek

Autor/wykonawca: dr Iwona Jeleń 

Umiejscowienie w cyklu naukowym:  eksperymenty i obserwacje

Zalecany wiek uczestników: młodsze klasy szkoły podstawowej, starsze klasy szkoły podstawowej, 

Typ (forma) zajęć
zajęcia laboratoryjne (mała grupa),

Wprowadzenie 
Uczniowie poznają poglądy, teorie, koncepcje pochodzenia pijawek (Hirudinea). Budowę morfologiczną i anatomiczną – morfologie funkcjonalną pijawek. Klasyfikacje, systematykę, rozmieszczenie, biologie – drapieżnictwo, padlinożerność. Pasożyty czy hemofagi (mechanizmy odszukiwania żywiciela)? W poszukiwaniu krwiodawcy! Kształtowanie się układu pasożyt (pijawka) – żywiciel (bezkręgowiec, kręgowiec). Cykle życiowe. Modelowanie formy ciała i odniesienie jej do warunków bytowania pijawek. Uczniowie będą mieli okazje poznać także różnorodność świata pijawek (na przykładzie naszych krajowych gatunków), który większości osób kojarzy się tylko z krwiopijną pijawką lekarską. Omówiona zostanie między innymi ich budowa, biologia. Nie wykluczone jest, że uczniowie będą mogli samodzielnie wykonać sekcje pijawki końskiej.

Cele (zajęć)
Poznanie morfologii funkcjonalnej pijawek w zależności od zasiedlanych środowisk i strategii życiowych. Poznanie różnorodności gatunkowej pijawek.

Zakładane efekty 
1 – Uczeń zna budowę morfologiczną i anatomiczną pijawek, zna klasyfikację i filogenezę pijawek
2 – Uczeń rozumie główne mechanizmy i tendencje w ewolucji pijawek, zna różnorodność i rozprzestrzenienie pijawek w Polsce i na świecie
3 – Uczeń potrafi charakteryzować pijawki korzystając ze źródeł monograficznych, rozpoznaje ważniejsze typy organizacji pijawek, interpretuje cechy pijawek pod kątem przystosowań ewolucyjnych
4 –Uczeń potrafi wykonać sekcje i utrwalać materiał do różnych badań
5 – Uczeń ma świadomość różnorodności biologicznej, konieczności ochrony przyrody i zarządzania zasobami przyrody
6 – Uczeń ma świadomość stałego kształcenia Potrzebne materiały i pomoce dydaktyczne.

Zajęcia będą się odbywały na sali ćwiczeń 265, Wydział Biologii i biotechnologii, Katedra Zoologii, Oczapowskiego 5.

Pomoce dydaktyczne, 
zakonserwowany materiał – pijawki, szalki Petriego, pincety, klucze do oznaczania pijawek, szpilki, szalki z woskiem.

Przebieg zajęć 
Zajęcia praktyczne poprzedzone będą krótką prezentacja na temat pijawek. Po przedstawieniu prezentacji prowadzący opowie jak prawidłowo należy wykonać sekcje pijawki i jak prawidłowo oznaczać pijawki na co należy zwrócić uwagę. Po wprowadzaniu uczniowie będą samodzielnie wykonywać sekcje pijawki, obserwować je pod binokularem i spróbują rozpoznać za pomocą podręcznika elementy budowy anatomicznej tych zwierząt. Sekcja i opis morfologii wewnętrznej wybranych gatunków pijawek. Przystosowania pijawek do krwiopijności i drapieżnictwa, sekcja i analiza porównawcza budowy przewodu pokarmowego pijawek z rodzajów Hirudo, Haemopis i Erpobdella. Przegląd systematyczny pijawek za pomocą klucza i przy udziale osoby prowadzącej zajęcia, uczniowie będą oznaczali pijawki przygotowane na szalkach petriego.

Czy autor/wykonawca będzie mógł udzielić konsultacji po zajęciach w ramach Klubu Młodego Odkrywcy (internetowo) lub formie Żywej Biblioteki (konsultacje bezpośrednie lub internetowe)? Internetowo - tak, poczta elektronicza

Polecana literatura do tematu
LITERATURA PODSTAWOWA:
1) SAWYER R. T., 1986r., "Leech Biology and Behaviour", wyd. Clarendon Press, Oxford, t.I, II, III, s.1-1065,
2) LUKIN, E. J., 1962r., "Pijavki. Fauna Ukraini", wyd. Kiev, t.30, s.1-196,
3) LUKIN, E. J., 1976r., "Pijavki presnych i solenovatych vodojemov. Fauna SSSR", wyd. Pijavki Izdat. Nauka, Leningrad, s.1-484,
4) PAWŁOWSKI L. K., 1936r., "Fauna słodkowodna Polski", wyd. Opracowanie zbiorowe pod redakcją Dra T. Jaczewski, t.Zeszyt 26, s.1-176,
5) PAWŁOWSKI, L. K., 1968r., "Pijawki. Hirudinea Katalog Fauny Polski", wyd. Warszawa, t.11(3), s.1-94,
6) BIELECKI A., , 1977r., "Fish leeches of Poland in relation to the Palearctic piscicolines (Hirudinea: Piscicolidae: Piscicolinae)", wyd. Genus, t.8(2), s.223-375. LITERATURA

UZUPEŁNIAJĄCA: EPSHTEIN, V. M. , 1987r., "Pijavki", wyd. Akademia Nauk SSSR, Zoologitseskii Institut, Izdat, s.340-372.