piątek, 30 czerwca 2017

Laboratorium w szufladzie – Chemia


Edukacja i poznawanie rozpoczyna się od emocji. To one decydują czy słuchamy i jakie treści do nas docierają. Jak wzbudzać pozytywne emocje w edukacji? Jest na to wiele sposobów. Porady można szukać w podręcznikach, takich jak cykl książek „Laboratorium w szufladzie”. Po biologii pora na kolejną prezentację, tym razem chemiczną.

W czasie deszczu dzieci się nudzą, zwłaszcza w wakacje. A mężczyzna w kuchni sieje spustoszenie. Jak te groźne żywioły można okiełznać? Za pomocą edukacji pozaformalnej. Czyste poznawanie dla przyjemności, bez zeszytów, klas i ocen. Tak można na wakacjach albo na kółku chemicznym czy rodzinnych zabawach.

Wakacyjne eksperymentowanie może usprawiedliwić i uzasadnić obecność mężczyzny w kuchni. Jako troskliwego edukacyjnie ojca, wujka, sąsiada itd., pokazującego i wspólnie odkrywającego z dziećmi tajemnice chemii. Do takiej edukacji pozaformalnej polecam książkę „Laboratorium w szufladzie – chemia” autorstwa Angeliki Gumkowskiej, a wydaną w 2015 roku przez Wyd. PWN.

Na początku jest sporo informacji o bezpieczeństwie i praktycznych uwag co do wyposażenia swojego, domowego laboratorium. Ćwiczenia (eksperymenty) podzielone są ze względu na stopień trudności: te dla początkujących, te dla średnio zaawansowanych i te dla zaawansowanych chemicznych doświadczalników. Właśnie w tym ostatnim przypadku wskazana byłaby obecność i asysta osoby dorosłej. Ale przecież i dorośli są ciekawi świata i chemicznych eksperymentów. Własne (lub sąsiadów) dziecko może być doskonałym alibi… dla „starego konia” co się bawi w eksperymentowanie w kuchni. A kiedy chemia w kuchni nieco wciągnie, można sięgnąć po inne książki, dotyczące np. ewolucji człowieka i tego jak gotowanie stworzyło ludzkość. Tysiące lat eksperymentowania by trujące nie było szkodliwe i by niezjadliwe było smaczne.

Książka wydana w półmiękkiej, wygodnej oprawie, bogato ilustrowana, opisująca nie tylko eksperymenty (jak wykonać i zdobyć materiały) ale także objaśniająca obserwowane zjawiska. Bo w prawdziwej nauce nie chodzi i wybuchy i efekt „wow” lecz zaciekawienie i zmotywowanie do głębszego poznawania.

Wróćmy do emocji. Strach i sensacje znakomicie pobudzają emocje. Zacznijmy więc od groźnej chemii. We współczesnym świecie czyha na nas wiele, zupełnie nowych niebezpieczeństw. Zgodnie z przysłowiem strach ma wielkie oczy. Jednym ze źródeł naszych niepokojów jest chemia. To słowo klucz na różnego rodzaju związki chemiczne, obecne w naszym otoczeniu, szkodliwie oddziaływujących na nasze zdrowie.

Bo na przykład, taki monotlenek diwodoru, DHMO (skrót od angielskich słów dihydrogen monoxide) znany także pod nazwą „kwas hydrohydroksylowy”. Wspomniany związek chemiczny odpowiedzialny jest za erozję gruntów, niszczenie zabytków, przyspieszanie korozji metali. Ma także duży udział w efekcie cieplarnianym (ocieplenie klimatu Ziemi). Monotlenek diwodoru jest głównym składnik kwaśnych deszczów oraz wielu niebezpiecznych odpadów przemysłowych. Groźny jest dla człowieka - przypadkowe dostanie się do płuc nawet niewielkich ilości tej substancji w stanie ciekłym może doprowadzić do śmierci. Natomiast w formie gazowej powoduje poważne oparzenia ciała. Przedłużony kontakt DHMO w postaci stałej powoduje rozlegle zniszczenia tkanek. Związek ten został wielokrotnie wykryty w tkankach nowotworowych u wielu pacjentów. Co roku doprowadza do setek tysięcy zgonów. Nic, tylko samo zło. Dlatego tworzono petycje, aby sprzeciwić się wykorzystywaniu DHMO. Pomimo zagrożeń, DHMO jest wciąż używany jako rozpuszczalnik i czynnik chłodniczy w przemyśle, w reaktorach jądrowych, w produkcji pianek z tworzyw sztucznych, jako opóźniacz zapłonu na wiele sposobów podczas okrutnych doświadczeń na zwierzętach.

Monotlenek diwodoru jest bezbarwny, bezwonny, nie ma smaku i zabija corocznie tysiące ludzi. Objawy spożycia DHMO mogą obejmować nadmierne pocenie się, zwiększenie ilości oddawanego moczu, a nawet zaburzenia samopoczucia, nudności, wymioty i zaburzenia równowagi elektrolitycznej organizmu. We współczesnym świecie jesteśmy otoczeni przez DHMO. Można powiedzieć że nasza cywilizacja jest od tego związku chemicznego uzależniona. Jednocześnie pozbawienie dostępu do DHMO oznacza …. pewną śmierć już po kilku dniach. Dlaczego wiec się o tym milczy i trzyma w tajemnicy?

Ta groźna chemia, znajdująca się w szufladzie i w kuchni. Bać się? Ale na strach nie pomoże czerwona wstążka (zabezpieczenie przed rzuceniem uroku), lecz solidna wiedza. Na przykład wiedza chemiczna. Bo przecież cała otaczająca nas materia to jakieś związki chemiczne. Monotlenek diwodoru to poprawna nomenklaturowo nazwa wody (H2O). Osoba z elementarną wiedza chemiczną od razu rozszyfruje tajemniczą nazwę. Wszystkie zagrożenia wyżej spisane, rzeczywiście wiążą się z woda… bp przecież utopienie się w morzu, rzece czy jeziorze polega na dostaniu się wody w stanie ciekłym do płuc. Gorąca para wodna może spowodować poparzenie itd.

Wiedza pozwala zrozumieć kontekst i poprawnie zrozumieć nawet sensacyjnie podane informacje, że monotlenek diwodoru wykorzystywany jest w reaktorach jądrowych. Do chłodzenia. A czyż powszechnie docierające do nas teorie spiskowe nie opierają się na niewiedzy? Emocje w zestawieniu z półprawdami lub niezrozumiałymi prawdami tworzą mieszankę wybuchowa.

Monotlenek diwodoru brzmi groźnie, ale woda już nie. Nie trzeba wracać do szkoły by uzupełnić swoją wiedzę. Można eksperymentować samemu, w domu. Wykorzystując wszystko to co jest w kuchni. Wspaniały pomysł na rodzinne eksperymentowanie i poznawanie chemicznego świata wokół nas.

Omawiana książka zaczyna się wstępem, dowcipnie nawiązującym do DHMO. I my podobnie możemy zacząć poznawać chemiczny świat, nawet i w czasie wakacji. Zwłaszcza gdy za oknem pada deszcz. W opisywanej książce są różne doświadczenia, dotyczące wody. Są i kolorowe eksperymenty, domowa chromatografia, alchemiczne złoto, polimery, zabawy ze styropianem, wywoływanie rdzewienia, czyszczenie srebra, domowe wytwarzanie mydła czy ogniwa galwaniczne.

Stanisław Czachorowski


sobota, 24 czerwca 2017

Współpraca ze Stacją Hydrobiologiczną w Mikołajkach


20 czerwca na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie odbyło się spotkanie w sprawie współpracy edukacyjnej oraz naukowej pomiędzy Stacją Hydrobiologiczną w Mikołajkach a Wydziałem. Instytut Nenckiego ma już podpisane stosowne Porozumienie o współpracy z UWM.

Na spotkaniu omówiono włączenie się Stacji w Mikołajkach w działalność Uniwersytet Młodego Odkrywcy w Olsztynie roku 2018, perspektywy innych wspólnych działań edukacyjnych oraz naukowych prowadzonych w oparciu o Stację w Mikołajkach (min. badania ważek, badania chruścików etc.). W spotkaniu udział wzięli: dr hab. Jakub Sawicki, prof. UWM - dziekan ds. nauki, dr hab. Stanisław Czachorowski, prof. UWM z Katedry Ekologii i Ochrony Środowiska oraz dr Tomasz Janecki - kierownik Stacji Hydrobiologicznej IBD PAN w Mikołajkach

Tomasz Janecki
Stacja Hydrobiologiczna Mikołajki Instytutu Nenckiego PAN 

czwartek, 22 czerwca 2017

O motylach na łące z Klubem Młodych Odkrywców ze Szczytna


W środę 21 czerwca 2017 r. miałem przyjemność spotkać się z młodymi odkrywcami ze Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 2 z w Szczytnie. W pierwszych godzinach astonomicznego lata i na dwa dni przed końcem roku szkolnego wybraliśmy się nad Jezioro Domowe Duże. Mamy młodych odkrywców przygotowały słodki poczęstunek. Klub Młodych Odkrywców ze Szczytna, którego opiekunką jest p. Barbara Łada, to uczniowie (jeszcze) drugiej klasy. Wysłuchali opowiesći o cytrynku latolisktu, o motylach najróżniejszych z mazurskich łak i lasów, o tym co żyje w dziupli oraz jakie rośliny rosną nad jeziorem i czy można je konsumować. Najodważniejsi zjedli po listku pokrzywy i kwiecie koniczyny. A w lipcu i sierpniu będą liczyć motyle na mazurskich łąkach. Większość uczniów mieszka w małych miejscowościach pod Szczytnem. Umówilismy się na kolejne spotkanie, tym razem w Olsztynie, w czasie wrześniowych Olsztyńskich Dni Nauki i Sztuki oraz Europejskiej Nocy Naukowców. 

Stanisław Czachorowski







wtorek, 20 czerwca 2017

Wakacyjne szukanie modliszki

Nie tylko motyle można liczyć na warmińskich czy mazurskich łąkach. W ostatnich latach modliszka rozszerza swój zasięg na północ. Warto mieć oczy szeroko otwarte. Czyli kolejne letnie zadanie dla Klubów Młodych Odkrywców.

Modliszka to bardzo charakterystyczny owad. Trudno pomylić z innymi gatunkami. A jak już zaobserwujecie, to zróbcie zdjęcie, zanotujcie miejsce i datę oraz wyślijcie na adres, zamieszczony na poniższej grafice.

St.Czachorowski

sobota, 17 czerwca 2017

Filmowa relacja z wręczenia dyplomów

Relacja z rozdania dyplomów (Olsztyn24)



Obszerną relacją z zakończenia roku akademickiego na Uniwwrsytecie Młodego Odkrywcy zamieścił portal Olsztyn24. Dużo zdjęć i film oraz plik audio.

zobacz: http://www.olsztyn24.com/news/30250-dyplomy-uniwerystetu-modego-odkrywcy-rozdano-na-wydziale-biologii-i-biotechnologii-uwm.html

Radiowa relacja z rozdania dyplomów młodym odkrywcom




"Od lutego przeszło 200 uczniów szkół podstawowych i gimnazjów z między innymi Olsztyna, Szczytna, Lamkowa, Łupstycha, Butryn i Ornety poznawało tajniki świata przyrody, a ich przewodnikami byli naukowcy z uczelni.

Jak się okazało, zainteresowanie projektem przekroczyło granice Warmii i Mazur. O szczegółach w relacji Mai Kwiatkowskiej."

Edukacja ekologiczna w Mazurskim Parku Krajobrazowym

 
Mazurski Park Krajobrazowy prowadzi szeroko pojętą działalność edukacyjną kierowaną do uczniów wszystkich typów szkół i w różnym wieku, a także do osób dorosłych. Poprzez zainteresowanie walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi i kulturowymi pragniemy wyzwolić wśród uczestników zajęć właściwe postawy wobec przyrody, uwrażliwić społeczeństwo lokalne na potrzebę ochrony środowiska, zainicjować działania zmierzające do ochrony wartości tych terenów.

Zajęcia prowadzone są w szkołach i placówkach oświatowych, Ośrodku Edukacji Przyrodniczo- Kulturowej w Krutyni oraz na terenie Parku.

Oferujemy m. in. :
  • całoroczne zajęcia w formie prelekcji i pogadanek dla szkół na temat przyrody i krajobrazu Parku,
  • lekcje tematyczne związane z określoną porą roku, prowadzone w formie prelekcji lub warsztatów terenowych, rozwijające wiedzę przyrodniczą,
  • zajęcia terenowe na ścieżkach przyrodniczych: "Rezerwat Zakręt" i "Rezerwat Krutynia",
  • lekcje muzealne prowadzone w Izbie Przyrodniczej w Ośrodku Edukacji Przyrodniczo – Kulturowej w Krutyni,
  • konkursy plastyczne, fotograficzne, literackie oraz wiedzy ekologicznej, 
  • stoiska edukacyjne, akcje, warsztaty i szkolenia organizowane na prośbę zainteresowanego,
  • praktyki studenckie.

Tematy zajęć opracowywane są przez pracowników Parku, dostosowane do różnych poziomów kształcenia oraz zapotrzebowania odbiorców.

Lekcje prowadzone są po wcześniejszym umówieniu i uzgodnieniu szczegółów. Zajęcia takie należy umówić z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem.

Informację dotyczącą aktualnej oferty edukacyjnej znajdą Państwo na stronie: http://parkikrajobrazowewarmiimazur.pl/mazurski/dolne_menu-edukacja-oferta_edukacyjna.html
Judyta Gencza







czwartek, 15 czerwca 2017

Wręczenie dyplomów i uroczyste zakończenie roku akademickiego

(Zdjęcie z inauguracji roku akademickiego UMO, fot. Olsztyn24.com)

Uroczyste zakończenie roku akademickiego na Warmińsko-Mazurskim Uniwersytecie Młodego Odkrywcy odbedzie się w dniu 17 czerwca 2017 r. o godz. 11.00 (sobota),  aula Collegium Biologiae, Wydział Biologii i Biotechnologii, ul. Oczapowskiego 1 a.

Wszyscy nasi młodzi studenci otrzymają dyplomy pamiątkowe, potwierdzające udział w projekcie i zajęciach na UWM  w Olsztynie. Dyplomy otrzymają także nauczyciele, uczestniczący w projekcie ze szkół w Szczytnie, Ostródzie, Stawigudy, Butryn, Lamkowa, Dywit, Olsztyna, Dzierzgonia.

Wydział Biologii i Biotechnologii wraz z końcem projektu nie zamierza zawieszać współpracy z młodymi odkrywcami i szkołami. Już czasie wakacji planowane są wspólne małe projekty badawcze (m.in. liczenie motyli). Natomiast 2. lipca odbędzie się edukacyjne śniadanie na trawie w Parku Centralnym. A od września zaproponowane zostaną dodatkowe zajęcia dla Klubów Młodego Odkrywcy. Podjęta zostanie także próba uruchomienia drugiej edycji Uniwersytetu Młodego Odkrywcy. Już teraz zapraszamy nauczycieli i szkoły do współpracy.


Dyplomy, czekają na wypisanie...

środa, 14 czerwca 2017

Szkolny Festiwal Nauki w Szczytnie


W piątek 9 czerwca br. odbył się Szkolny Festiwal Nauki. Nasi uczestnicy Uniwersytetu Młodego Odkrywcy postanowili pochwalić się tym, czego się nauczyli podczas zajęć na Uniwersytecie. Festiwal uatrakcyjnił wykład pani dr Ewy Sucharzewskiej (z Katedry Mykologii, UWM), która przedstawiła ciekawostki na temat grzybów. Dodatkowo uczniowie zaprezentowali szereg doświadczeń, które zaprojektowali sami lub wykorzystali doświadczenia z zajęć uniwersyteckich.

Podczas Festiwalu uczniowie:
  • udowodnili, że drożdże oddychają
  • sprawdzili obecność chlorofilu w porostach 
  • wykazali obecność enzymów w natce pietruszki 
  • przedstawili pozostałym uczniom co zawiera Coca Cola 
  • wskazali naturalne wskaźniki pH – czerwona kapusta 
  • zaprezentowali jak można zbadać, coś czego nie widać – przeprowadzili doświadczenie pt. nauka w puszce 
  • przedstawili „magiczną masę” 
 Licznie przybyła publiczność udowodniła, że nauka jest pasjonująca.

Urszula Chrzanowska 
Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 2 w Szczytnie









wtorek, 13 czerwca 2017

Szkolny Dzień Naukowca w Stawigudzie


Szkolny Dzień Naukowca – pod takim hasłem 13 czerwca br. odbyło się podsumowanie projektu edukacyjnego Uniwersytet Młodego Odkrywcy, realizowanego w ramach współpracy z Uniwersytetem Warmińsko–Mazurskim w Olsztynie.

Uczniowie klasy I a od marca uczestniczyli w zajęciach laboratoryjnych prowadzonych przez kadrę dydaktyczną UWM. Założyli również Klub „Młodzi naukowcy” i dodatkowo realizowali własne zajęcia przyrodnicze. Wyposażeni w wiedzę i umiejętności młodych badaczy – naukowców podzielili się swoimi umiejętnościami z pozostałymi uczniami gimnazjum. Każda klasa uczestniczyła w doświadczeniach na czterech różnych stanowiskach badawczych. Przygotowane stanowiska oprócz niezbędnych materiałów wyposażone były w karty instruktażowe, na których uczniowie zapisywali swoje obserwacje, dokonywali obliczeń, zapisów równań reakcji chemicznych oraz wykonywali rysunki schematyczne.

Podczas zajęć prezentacji związanej z podsumowaniem projektu z chemii dokonali wybrani uczniowie klas II, którzy przedstawiali wykonane badania związane z określaniem pH wybranych środków spożywczo–higienicznych stosowanych w gospodarstwach domowych. Zajęcia uatrakcyjnił wykład dr Ewy Sucharzewskiej – pracownika naukowego Katedry Mykologii na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko–Mazurskiego. Tematyką wykładu, urozmaiconego o ciekawostki przyrodnicze, filmiki i quiz, były grzyby. Relacje, które usłyszeliśmy zarówno od uczniów jak i nauczycieli, utwierdziły nas w przekonaniu, że dzisiejszy dzień uznajemy za udany. 

Organizatorzy:

Klasa I a wraz z opiekunem Bogusławą Chodorską