Czym różnią się ryby żyjące przy dnie, w toni wodnej i żyjące przy powierzchni?

Tytuł: Czym różnią się ryby żyjące przy dnie, w toni wodnej i żyjące przy powierzchni?

Autor/wykonawca: dr Dorota Juchno

Umiejscowienie w cyklu naukowym: hipotezy i planowanie badań, eksperymenty i obserwacje, wyciąganie wniosków, pisanie sprawozdania, przedstawianie wyników na szkolnej konferencji naukowej.

Zalecany wiek uczestników: młodsze klasy szkoły podstawowej, starsze klasy szkoły podstawowej.

Typ (forma) zajęć : warsztaty.

Terminy zajęć:  6.03 i 13.03 2017/

Wprowadzenie

Ryby to najliczniejsza grupa kręgowców, liczy obecnie ponad 30 000 gatunków. Zamieszkują zarówno morza, oceany jak i różne zbiorniki słodkowodne. Charakteryzują się bardzo zróżnicowaną budową zewnętrzną, czasami bardzo dziwną i nietypową. Są doskonale przystosowane do miejsca w zbiorniku, w którym bytują.

W trakcie zajęć dzieci (pracując w grupach), na podstawie obserwacji różnych gatunków ryb oraz przygotowanych modeli ryb, spróbują wskazać te cechy, które charakteryzują ryby żyjące w różnych strefach zbiornika. Dodatkowo, na podstawie krótkiego filmu i pomocy prowadzącego, spróbują wywnioskować, które cechy budowy ułatwiają im życie w danej strefie i dlaczego?

Uczniowie swoje działania i wnioski mogą przedstawić w formie sprawozdania lub prezentacji (np. w czasie szkolnego festiwalu nauki).

Uczniowie przed zajęciami powinni zapoznać się z ogólną budową ryb i ich przystosowaniami do życia w wodzie – na poziomie szkoły podstawowej

Pytanie badawcze: czy ryby żyjące w różnych miejscach w zbiorniku wodnym różnią się? Na czym te różnice polegają?

Zakładane efekty
- Uczeń wie jakie trzy podstawowe strefy wyróżniamy w zbiorniku wodnym,
- uczeń potrafi rozpoznać w której strefie zbiornika żyje dany gatunek ryby (na wybranych przykładach),
- uczeń potrafi wyjaśnić jakie cechy ułatwiają rybom życie w danej strefie zbiornika.

Potrzebne materiały i pomoce dydaktyczne
- różne, przykładowe, utrwalone lub świeże gatunki ryb
- kartonowe modele ryb

Miejsce zajęć: sala ćwiczeń Katedry Zoologii, ul. Oczapowskiego 5

Przebieg zajęć

1. Wprowadzenie (pogadanka):
Ryby różnią się wielkością, kształtem i dodatkowymi szczególnymi cechami, co związane jest miejscem i trybem życia. Jakie znamy gatunki ryb? Gdzie one żyją? Jakie cechy ułatwiają rybie poruszanie się w wodzie? Dzieci wymieniają różne cechy ryb, np. opływowy kształt ciała, płetwy, pokrycie śluzem.

2. Jakie kształty mogą mieć ryby? Dlaczego ryby różnią się kształtem?
Dzieci wymieniają swoje pomysły. Prowadzący informuje dzieci, że w trakcie zajęć dowiedzą się dlaczego ryby żyjące w różnych miejscach w zbiorniku wodnym różnią się i na czym te różnice polegają.

3. Przekrój zbiornika wodnego - dno, toń wodna, strefa brzegowa
Uczniowie poznają budowę zbiornika wodnego; krótko omawiamy warunki panujące w wymienionych strefach.

4. Praca w grupach - dzieci oglądają różne gatunki ryb w trzech kuwetach oraz trzy kartonowe modele, które odpowiadają rybom żyjącym w trzech strefach.

Każda grupa ma za zadanie obejrzeć ryby w trzech kuwetach, przyporządkować każdą z tych grup do jednego z kartonowych modeli, które otrzymały. Wspólnie mają też za zadanie wypisać na otrzymanych kartonowych modelach cechy ryb, które są wspólne dla wyróżnionych grup.

5. Następnie wspólnie omawiamy każdą z grup ryb. Wspólnie zastanawiamy się gdzie dane ryby żyją w zbiorniku wodnym, w której strefie i dlaczego? - na podstawie krótkiego filmu ukazującego różne gatunki ryb.

6. Rozpoznajemy gatunki ryb, które dzieci mają w kuwetach (praca z okazami ryb i wyświetlaną prezentacją)
Dzieci oglądają ryby i przy pomocy prezentacji oraz podpowiedzi prowadzącego, np. że jest to ryba drapieżna, nazywają gatunki. Krótko charakteryzujemy każdy gatunek.

7. Podsumowanie:
Odpowiedź na pytanie badawcze i pytanie z tytułu: Czy ryby żyjące w różnych miejscach w zbiorniku wodnym różnią się? Na czym te różnice polegają?

Podsumowanie głównych tematów poruszanych w czasie warsztatów: Jakie trzy strefy wyróżniamy w zbiorniku wodnym? Jakimi cechami charakteryzują się ryby żyjące w trzech różnych strefach zbiornika? Czego możemy się dowiedzieć o rybie na podstawie jej wyglądu?

Pracownik naukowy może udzielać konsultacji po zajęciach w ramach Klubu Młodego Odkrywcy (internetowo) lub formie Żywej Biblioteki (konsultacje bezpośrednie lub internetowe).

Polecana literatura do tematu
- encyklopedie i książki na temat ryb, które dzieci posiadają w domu.