Grzyby do zadań specjalnych - wiem co jem

Tytuł: Grzyby do zadań specjalnych - wiem co jem

Autor/wykonawca: dr hab. Anna Biedunkiewicz

Umiejscowienie w cyklu naukowym: hipotezy i planowanie badań, eksperymenty i obserwacje, wyciąganie wniosków, pisanie sprawozdania, przedstawianie wyników na szkolnej konferencji naukowej.

Zalecany wiek uczestników młodsze klasy szkoły podstawowej, starsze klasy szkoły podstawowej, gimnazjum.

(jeśli zajęcia mogą odbywać się w wariantach dla różnych grup wiekowy, proszę zaznaczyć taką opcję)

Typ (forma) zajęć: zajęcia laboratoryjne

Wprowadzenie
Jak wyglądają mikroorganizmy, które pełnią tak pożyteczną rolę dla człowieka? Czy można je hodować w warunkach laboratoryjnych? Dlaczego ciasto drożdżowe nie każdemu wychodzi? Jak poprawić sobie cerę i włosy stosując kurację drożdżami? Jakie części owocnika pieczarki zjadamy? To tylko kilka z wielu pytań, na które można odpowiedzieć po zajęciach: Grzyby do zadań specjalnych – wiem co jem.

Grzyby są spotykane w życiu codziennym. Są wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu, m.in. w przemyśle spożywczym. Jednokomórkowe grzyby - drożdże piekarnicze Saccharomyces cerevisie są, ze względu na zdolności fermentacyjne, niezbędne do prawidłowego wypieku pieczywa czy też produkcji piwa, natomiast grzyby strzępkowe Penicillium roqueforti czy P. cammeberti nadają niepowtarzalny, specyficzny smak serom pleśniowym typu Roquefort, Gorgonzola, Camembert, Brie, Langres, Coulommiers i Cambozola. Z kolei popularne owocniki pieczarki łąkowej Agaricus campestris czy pieczarki dwuzarodnikowej A. bisporus są bogatym źródłem witamin z grupy B, mikroelementów, a także białka i są chętnie stosowane w kuchni do wzbogacania smaku potraw.
Najbardziej wyszukane dania świata niewątpliwie zawdzięczają swój smak obecności owocników grzybów podziemnych, czyli trufli, ale na pewno nikt nie pogardzi też smacznymi borowikami, rydzami czy kurkami. Grzyby są też chętnie wykorzystywane do komponowania diet niskokalorycznych oraz mają właściwości przeciwnowotworowe.

Cele (zajęć)
Celem warsztatów będzie poznanie różnych aspektów zastosowania grzybów. Młodzież zaznajomi się z różnymi gatunkami mikrogrzybów (np. drożdży piekarniczych i grzybów strzępkowych) wykorzystywanych w produkcji żywności (wypiek chleba/ ciast, produkcja serów pleśniowych Camembert i Roquefort).

Zakładane efekty kształcenia:
Wiedza: Uczestnik warsztatów charakteryzuje grzyby jako organizmy cenne w eksperymentach naukowych i procesach biotechnologicznych (m.in. produkcji spożywczej).
Umiejętności: Uczestnik warsztatów posługuje się podstawowymi metodami wykrywania grzybów w organizmach żywych, glebie, wodzie i powietrzu
Postawy: postępuje zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy z materiałem mykologicznym.

Potrzebne materiały i pomoce dydaktyczne:  sery pleśniowe typu Camembert, Roquefort, drożdże świeże, drożdże liofilizowane, szkiełka podstawowe i nakrywkowe (na grupę) małe baloniki, rękawiczki ochronne (S), maseczki ochronne, fartuchy jednorazowe (dla każdego ucznia).

Zajęcia będą się odbywały w sali 303 Collegium Biologiae, ul. Oczapowskiego 1A.

Przebieg zajęć
Dwa spotkania w odstępie tygodnia-dwóch)

Zajęcia nr 1:

1. Uczniowie poznają formy morfologiczne budujące ciało grzybów (formy jednokomórkowe, strzępkowe) – wykonają preparat mikroskopowy z drożdży.
2. Uczniowie zapoznają się z warunkami hodowli grzybów w laboratorium badawczym.
3. Wykonają doświadczenie służące wykazaniu zdolności fermentacyjnych drożdży.
4. Założą makrohodowlę szlachetnych grzybów pleśniowych wykorzystywanych do produkcji serów pleśniowych i dowiedzą się jak produkuje się tego typu sery.

Zajęcia 2:

1. Uczniowie ocenią tempo wzrostu grzybów pleśniowych w warunkach laboratoryjnych.
2. Uczniowie dokonają oceny makroskopowej grzybów pleśniowych z użyciem mikroskopu stereoskopowego.
3. Uczniowie wykonają preparaty mikroskopowe z własnoręcznie założonych hodowli szlachetnych pleśni.
4. Uczniowie oglądają makroskopowo owocniki pieczarki, poznają jego części, wykonują preparaty mikroskopowe.
5. Mikroskopowanie i wykonywanie rysunków z podpisami.

Sprawozdanie z eksperymentu:Uczniowie powinni po przeprowadzeniu zajęć napisać sprawozdanie, w którym uwzględnią cel prowadzenia eksperymentu, metody badawcze, otrzymane wyniki oraz spostrzeżenia i wnioski.

Pracownik naukowy może udzielić konsultacji po zajęciach w ramach Klubu Młodego Odkrywcy (internetowo) lub formie Żywej Biblioteki (konsultacje bezpośrednie lub internetowe).

Uczniowie mogą samodzielnie, w formie pokazu, wykonać doświadczenie potwierdzające zdolności fermentacyjne drożdży (można pokaz zorganizować w ramach Klubu lub w czasie szkolego festiwalu nauki). .